Po nas choćby potop
Na dworze wersalskim Ludwika XV
Najdłużej, bo aż 72 lata panujący monarcha Europy, król Francji Ludwik XIV zmarł w 1715 r., pozostawiając po sobie wielkie, zmodernizowane państwo o scentralizowanej, absolutystycznej władzy królewskiej, będące wzorem dla wielu innych państw Europy, mimo przejściowego krachu gospodarki i finansów królestwa. Zaś francuski dwór w Wersalu stał się wzorcowym salonem mody i etykiety. Bardzo rozbudował się Paryż, osiągając ponad ćwierć miliona mieszkańców i uzyskując nowe eleganckie dzielnice, place, bulwary, mosty, parki oraz liczne obiekty architektoniczne. Odtąd na wiele stuleci stolica Francji stała się równocześnie architektoniczną i kulturalną stolicą całej Europy. Zaś język francuski stał się językiem dyplomacji i arystokracji europejskiej.
Następcą Ludwika XIV został jego prawnuk, pięcioletni Ludwik XV (1715-74). Francję czekały więc długie lata rządów regencyjnych, sprawowanych przez księcia Filipa Orleańskiego. Jednakże Ludwik XV uznany został za pełnoletniego i objął bezpośrednie rządy już w wieku 13 lat. Mając lat 15 poślubił starszą o 8 lat córkę króla polskiego Stanisława Leszczyńskiego, Marię. Stanisław Leszczyński przebywał wówczas we Francji, po ucieczce z Polski przed powracającym na tron Augustem II Wettynem. Ludwik XV angażował się też później bezpośrednio, wszak bez powodzenia, w powrót swego teścia na tron Polski, opróżniony przez śmierć Augusta II w 1733 r .
Zarówno regent, jak i król po uzyskaniu pełnoletności, starali się kontynuować absolutystyczny styl rządów, ukształtowany przez Ludwika XIV. Nadal uprzywilejowaną rolę w państwie odgrywała szlachta i arystokracja rodowa, która dosłownie pławiła się w dostatku i luksusie, czego widomym przejawem były liczne bale, koncerty, reduty, imprezy teatralno-baletowe, widowiska plenerowe, polowania a także intrygi dworskie, rozpusta, skandale obyczajowe, powszechne pojedynki ludzi z najlepszego towarzystwa itp. W architekturze, sztuce i modzie panował arystokratyczny styl rokoka: dekoracyjne wnętrza, filigranowe figurki z porcelany, krynoliny i wysokie fryzury dam, peruki, trójgraniaste kapelusze, ozdobne szpady kawalerów i in.
Głównym siedliskiem ostentacyjnego bogactwa, swobody obyczajów i marnotrawstwa finansowego, był niewątpliwie dwór królewski. Ludwik XV utrzymywał na nim wiele swych faworyt, wśród
których wyróżniała się zdecydowanie Madame de Pompadour. Z jej protekcji liczni wielcy filozofowie i artyści Oświecenia otrzymywali wsparcie i zamówienia na swe dzieła; m.in. dzięki niej zbudowane zostały reprezentacyjne obiekty przy Place de la Concorde i pałacyk Petit Trianon w Paryżu. Madame de Pompadour organizowała też huczne zabawy w Wersalu na koszt króla. Jej przypisuje się powiedzenie “Po nas choćby potop!”.
Z drugiej strony nieustanny wzrost podatków, podwyżki cen, dewaluacja pieniądza, nieurodzaje w rolnictwie, głód i choroby epidemiczne powodowały co raz większą pauperyzację całej reszty społeczeństwa, a zwłaszcza rosnącej liczebnie ludności wiejskiej, nie posiadającej ziemi (ponad 50%). Pewne zmiany i reformy w gospodarce i finansach państwa chciał wprowadzić parlament, próbujący odzyskać część władzy w państwie, co mu się wszak nie udało.
W czasach panowania Ludwika XV Francja prowadziła wiele wojen, z których najpoważniejszą była wojna siedmioletnia (1756-63), spowodowana ekspansją Prus w Europie i anglo- francuską rywalizacją kolonialną. Podobnie jak w hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej, brały w niej udział szerokie koalicje kilkunastu państw europejskich. Zakończyła się traktatem paryskim, w wyniku którego Francja utraciła na rzecz Wielkiej Brytanii swe kolonie w Kanadzie i Indiach. Nieco wcześniej Ludwik XV wziął udział w kilku wojnach dynastycznych, toczonych przede wszystkim we Włoszech, gdzie byłe kraje Habsburgów przechodziły z rąk do rąk,
a także w austriackich Niderlandach. Ostatecznie Francja zyskała wyspę Korsykę, odkupioną zresztą od Genui, i Księstwo Lotaryngii, którym Ludwik XV obdarował dożywotnio swego teścia, Stanisława Leszczyńskiego. Były król Polski rządził potem księstwem pomyślnie, zasłużył się też jako mecenas sztuki i nauki.
Sprawami gospodarczymi Ludwik XV nie zajmował się prawie zupełnie. Pozostawiał je swym ministrom skarbu, którzy stosowali wszelkie możliwe, karkołomne niejednokrotnie, eksperymenty, aby tylko wyprowadzić budżet państwa z olbrzymiego zadłużenia. Jak np. założenie pierwszego banku państwowego, emitującego papierowe pieniądze, sprzedaż akcji Kompanii Indyjskiej spółkom prywatnym, które potem zbankrutowały itp. W wyniku tych operacji narodziły się fortuny kilkuset spekulantów i zrujnowanych zostało dziesiątki tysięcy drobnych ciułaczy.
Po 1750 r., mimo wielu negatywnych zjawisk, w gospodarce francuskiej wystąpiło jednakże znaczne ożywienie koniunktury. Decydujący w tym udział miał, wzrastający szybko, handel i powstający przemysł wielkofabryczny. Przede wszystkim wzrastał szybko handel z krajami zamorskimi, zwłaszcza z własnymi koloniami, obejmując takie ważne towary, jak cukier, kawa, herbata, tytoń, bawełna, perkale. W kraju stymulatorem handlu była rozbudowa i ulepszenie nawierzchni dróg kołowych, budowa międzyrzecznych kanałów oraz organizacja targów i giełd towarowych w wielu większych miastach. Koncentracja kapitałów i różne wynalazki techniczne sprawiły, że od lat siedemdziesiątych XVIII w. zaczęły we Francji powstawać pierwsze duże manufaktury w oparciu o nowe paraprzemysłowe technologie, zastępując małe średniowieczne manufaktury.
Ludwik XV zmarł na ospę w 1774 r. Na tron królewski po nim wstąpił jego wnuk, dwudziestoletni Ludwik XVI (1774-1792). Rozpoczął od reform, dotyczących głównie finansów, ograniczenia podatków, regulacji cenowych. Spotkały się one z ostrymi zastrzeżeniami tych, którzy na proponowanych zmianach tracili, więc król zmieniał ministrów skarbu, którzy przedkładali nowe koncepcje, ale ostatecznie żadne nie zostały do końca wdrożone. Nie udało się ograniczyć wysokich apanaży arystokracji i dworu królewskiego, ani wydatków na utrzymanie wielkich armii, związanych z polityką zagraniczną.
W 1775 r. Francja zaangażowała się w wojnie o niepodległość koloni północno-amerykańskich przeciwko W. Brytanii, wysyłając siedmiotysięczny wojskowy korpus ekspedycyjny i finansując zakupy broni dla powstańców. Wojna zakończyła się w 1783 r. utworzeniem nowego państwa, republiki Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, a dla Francji dalszą ruiną finansów państwowych. Spowodowała ona wzrost napięć społecznych i nastrojów, wrogich istniejącej absolutystycznej władzy królewskiej, co ostatecznie zaowocowało wybuchem w 1789 r. Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
10.2007 r.